Wie wint dit jaar de rondom-de-maanrace? De 31-jarige Matt Helstab met zijn reusachtige Langpoot? Of de 26-jarige Japanner Akira Makino met zijn Rode Roller? Langpoot kruipt als een insect op zes hydraulisch aangedreven poten voort. Hij is daardoor wel traag, maar heeft weinig moeite met steile kraterwanden. Rode Roller is daarentegen een rupsvoertuig. Hij is wendbaarder en sneller, maar moet omrijden bij hellingen of scheuren in de maanbodem.
Op de achterzijde van de maan is Langpoot in het voordeel. Daar zijn zoveel kraters dat rupsvoertuigen er voortdurend moeten zigzaggen. Maar aan de voorkant moet Langpoot terrein prijsgeven. De naar de aarde toegekeerde zijde van de maan bestaat immers grotendeels uit 'zee‰n'. Dat zijn uitgestrekte lavavlakten die alleen hier en daar oneffenheden vertonen. Omdat de race halverwege de voorzijde begint en daar ook weer eindigt, wordt de finish een ware nek-aan-nek-race. Zullen 'rollers' en andere voertuigen op wielen de voortuitgesnelde 'kruipers' kunnen inhalen? Mis niets van het spektakel en volg de live-reportage via Moon Satellites Network!
"Het jaar waarin de rondom-de-maanrace zal plaatsvinden, staat nog niet vast," zegt Doug Messier van de 2111 Foundation for Exploration. "Dat hangt er natuurlijk vanaf wanneer we de maan koloniseren. Maar dat de wedstrijd zal worden gehouden, staat als een paal boven water. Er zijn altijd mensen die hun grenzen willen verleggen of records willen verbreken. Denk maar eens aan zeezeilers of ballonvaarders die tegen de elementen in de aarde willen ronden. Of aan een poolreiziger als Börge Ousland, die afgelopen januari in zijn eentje Antarctica overstak. Wij willen de moed en vaardigheden belonen van iedereen die dergelijke uitdagingen aangaat. Voor zulke wedstrijden op de maan en Mars hebben we daarom nu al prijzen uitgeloofd."
Wedstrijden op de maan en Mars? Ja, en dan zeker straks ook zeilwedstrijden op Saturnus of Jupiter? "Ook die sluiten we niet uit," vervolgt Doug. De Foundation denkt inderdaad aan de manen van Jupiter en Saturnus. Maar omdat dat vermoedelijk nog in de verre toekomst ligt, beperken we ons eerst tot de maan en Mars."
De 2111 Foundation for Exploration is er bloedserieus over. Doug vertelt dat de organisatie in 1994 werd opgericht door een drietal enthousiaste wetenschappers die elkaar troffen tijdens een zomersessie van de International Space University (ISU). "We wilden een brug slaan tussen ontdekkingsreizen en races hier op aarde en soortgelijke ondernemingen later op andere planeten. Die laatste zijn er nu weliswaar nog niet, maar daarom steunen we alvast expedities of onderzoekingen die gebruikmaken van ruimtevaarttechnieken.
"Elk jaar in mei kennen we subsidies toe aan groepen of individuen van willekeurig welke nationaliteit. Omdat we een organisatie zijn die het moet hebben van schenkingen, gaat het voorlopig om niet meer dan een paar honderd dollar per toekenning. Maar alle beetjes kunnen helpen. Zo steunden we afgelopen jaar archeologische expedities in Syrië die gebruik wilden maken van remote-sensingsatellieten. En een onderzoek in kloosters, omdat die als afgesloten leefgemeenschappen veel gelijkenis vertonen met afgelegen kolonies in de ruimte. Verder sponsorden we een zeiltocht over de Atlantische Oceaan om de nauwkeurigheid van GPS-satellietsystemen en diverse andere expedities naar afgelegen streken.
"Maar het echte werk moet voor ons nog beginnen. Want niet voor niets noemen we onszelf de 2111 Foundation for Exploration. In het jaar 2111 is het immers tweehonderd jaar geleden dat Scott en Amundsen hun wedloop hielden om de zuidpool. Wij hopen dat in 2111 de Zuidpool van Mars wordt bereikt. Mocht dat eerder gebeuren, dan organiseren we in dat jaar een Mars-zuidpoolexpeditie ter herdenking."
Naar de zuidpool van Mars: dat klinkt goed! Omdat zo'n expeditie nog ruim een eeuw in de toekomst ligt, lijkt dat een makkie voor wie is voorzien van futuristische ruimtepakken en vervoerstechnieken. Toch waarschuwt Fred Taylor, hoofd van de afdeling atmosferische, oceanische en planetaire fysica aan de universiteit van Oxford, voor te veel optimisme.
"Een Mars-zuidpoolexpeditie moet zich wapenen tegen de allerzwaarste stormen," meent Taylor. "Orkanen op aarde strekken zich niet verder uit dan over een paar honderd vierkante kilometer. Ook woeden ze niet langer dan een paar dagen achter elkaar. Maar op Mars kunnen zich stormen voordoen die maandenlang duren. Zij nemen bijna de gehele planeet in beslag. Er wordt dan zoveel stof opgewerveld, dat je totaal geen zicht hebt. In 1971, toen de Russische Mars 3 een zachte landing op de planeet uitvoerde, kwam hij middenin zo'n stofstorm terecht. Het vaartuig zond slechts twintig seconden lang gegevens uit en raakte toen verstikt."
Aan de polen van Mars, aldus Taylor, zijn de weersomstandigheden nog erger. Eenderde van de planeetatmosfeer bevriest tijdens de winter. Omdat de Marsatmosfeer voor 95 procent uit kooldioxide bestaat, vormen zich ijskappen van koolzuursneeuw. Die rukken tot halverwege de evenaar op. Tijdens de poolwinter woeden koolzuursneeuwstormen, die nog heviger zijn dan aardse blizzards.
"Ook in de lente moet je geen poolexpeditie op Mars beginnen," adviseert taylor. "Zodra de planeet opwarmt, verdwijnt de koolzuursneeuw. Dat smelt niet, maar sublimeert: door de lage atmosferische druk gaat het rechtstreeks over tot gas. De ijsbergen en -heuvels trekken zich dan terug met snelheden van vele kilometers per dag! Door de snelle veranderingen in temperatuur en druk die daardoor optreden, gaan dan opnieuw stormen woeden."
Zullen de barre weersomstandigheden toekomstige poolexpedities op Mars in de weg staan? "Ach wat," zegt dr. Charles Cockell, de oprichter van de 2111 Foundation: "dat barre Marsweer maakt het des te uitdagender! Ik ben vorig jaar zelf op Antarctica geweest en weet dus waar ik het over heb. Tijdens een kristalheldere dag kan daar ook plotseling een sneeuwstorm opsteken. Die ontneemt je het zicht zodanig, dat je je eigen voeten niet meer ziet!
"Op Antarctica bezocht ik ook Cape Evans. Daar bevindt zich de hut van waaruit Scott en zijn metgezellen in 1911 vertrokken. In hun race om nog vóór Amundsen de pool proberen te bereiken, vergaten ze twee huskies. Die liggen nu nog vastgeketend aan de hut. De mummies van die honden lijken nu nog te wachten op de nimmer teruggekeerde expeditie.
"Was het weer tijdens Scott's fatale expeditie dan zo verschillend met dat op Mars? Vergeet niet dat ieder tijdvak van ontdekkingsreizen gepaard gaat met opofferingen en verlies aan levens. Ongetwijfeld komen er ook mensen bij de exploratie van de ruimte om. Maar daarom hoeven we toch niet voor altijd aan de aarde te blijven?"
Welke bijzondere prijzen heeft de 2111 Foundation in gedachten? Wie op Mars vanaf 80° zuiderbreedte over land vertrekt en als eerste zijn vlag in het ijs op de zuidpool plant, verovert de A.D. 2111 Southern Polar Prize. Er wordt ook een A.D. 2109 Northern Polar Prize uitgeloofd aan het eerste team dat een succesvolle aanval onderneemt op de noordpool van Mars. Verder looft de organisatie prijzen uit voor de eerste mens die voet op Mars zet, de eerste die met een ballon of zweefvliegtuig non-stop Mars rond (Foundation Prize for Pioneering Martian Aviation), en de eerste die de vulkaan Olympus Mons beklimt (A.D. 2153 Mountaineering Prize).
Olympus Mons is met zijn 25 km hoogte maar liefst driemaal zo hoog als Mount Everest. Door alle planeetverkenners die we de laatste jaren op pad hebben gestuurd, weten we dat Olympus Mons ook de hoogste piek in ons zonnestelsel is. Cockell en de zijnen gaan ervan uit dat het karwei vóór of uiterlijk in 2153 zal zijn geklaard. Het is dan tweehonderd jaar nadat Hillary en Tenzing de hoogste aardse berg beklommen.
Voor wie een poging wil ondernemen, volgen hier de vastgestelde wedstrijdregels:
De tocht naar de top van Olympus Mons moet aanvangen op de Tharsis-vlakte die de basis van de vulkaan omringt. Onder de Tharsis-vlakte wordt dat gebied verstaan, dat is aangegeven op de Marskaarten die aan het einde van de twintigste eeuw werden gemaakt. Er mag geen technologische ondersteuning tijdens de tocht plaatsvinden, behalve technieken die benodigd zijn voor een veilige onderneming en voor overleving. Het team moet de top bereiken en daar een vlag neerplanten. De top wordt hierbij gedefinieerd als het hoogste punt van de caldera op Mount Olympus.
Zijn er nog meer bijzondere plaatsen in ons zonnestelsel waar dergelijke wedlopen kunnen worden georganiseerd? Op Callisto bijvoorbeeld, een van de grote manen van Jupiter, ontdekte de Amerikaanse ruimterobot Galileo in november 1996 steile kliffen. Die zouden prachtig kunnen dienen als 'abseil'-wandjes voor bergsportliefhebbbers. De bergen op Venus reflecteren radarsignalen veel sterker dan gewone rots. Onderzoekers van de universiteit van Washington denken daarom dat ze met een dunne laag 'metaalijs' zijn afgezet. Dat 'metaalijs' zou kunnen leiden tot een heel scala van nieuwe uitdagingen. Kun je met magneetschoenen die bergen opwandelen zonder te vallen? Of kun je er wrijvingsloos vanaf skien door zo'n berghelling onder stroom te zetten, zodat je skis door het magnetisch veld worden afgestoten?
Maar wie weet wachten de mooiste uitdagingen op Titan! De NASA/ESA-ruimteverkenner Cassini is momenteel onderweg naar deze Saturnusmaan en laat daar in 2004 aan een parachute de Huygens-lander op afdalen. Niemand weet nog wat Huygens precies zal aantreffen, zodat rekening is gehouden met alle eventualiteiten. "Huygens kan op land terechtkomen, maar ook midden op zee," zegt John Zarnecki van de universiteit van kent, die een team leidt dat een van de zes experimenten aan boord van de Huygens bouwde. De dichte atmosfeer van Titan bestaat voor een groot deel uit methaan. Vermoed wordt daarom dat de maan ook methaanzeeën kent.
Als dat werkelijk zo is, kan de 2111 Foundation aan Titan-prijzen denken! De golven op Titanzeeën zijn volgens Zarnecki namelijk veel hoger dan op aarde. De zwaartekracht op de Saturnusmaan is slechts een zevende van die op aarde. Bij een beetje windsnelheid worden de golven dus zeven keer zo hoog. Zeilwedstrijden zijn er te gevaarlijk. Maar voor zeesurfers wordt Titan een paradijs.
door Carl Koppeschaar
Back to ASTRONET's home page
Terug naar ASTRONET's home page