VADER DES VADERLANDS KRIJGT PLANETOÏDE (12151) ORANJE-NASSAU
Willem de Zwijger, geschilderd door Adriaen Thomasz Key (Mauritshuis, Den Haag).
Nederlandse Onderzoekschool Voor Astronomie
Leiden, 22 januari 2008
Kleine planeet vernoemd naar Willem de Zwijger
De planetöide (kleine planeet) met nummer 12151 draagt vanaf deze
maand de naam Oranje-Nassau. Hij is na een suggestie van de
in Argentinie woonachtige, Nederlandse amateurastronoom Wim Fröger, op
voordracht van dr. Ingrid van
Houten-Groeneveld van de Leidse Sterrewacht vernoemd naar Stadhouder
Willem I (1533-1584), prins van Oranje-Nassau en leider van de
Nederlandse opstand tegen het Spaanse gezag. Willem de Zwijger komt
daarmee in een select gezelschap van Nederlandse wetenschappers,
ontdekkingsreizigers, schrijvers en anderen wier naam reeds eerder op
deze manier is vereeuwigd in het zonnestelsel. Tegelijkertijd met
Willem van Oranje werd een planetoïde vernoemd ter ere van de in de Tweede Wereldoorlog
door de Duitse bezetter doodgeschoten Haarlemse verzetsheldin Hannie Schaft.
Kleine planeten zijn rotsachtige objecten die voor het merendeel bewegen in banen om de zon, gelegen tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter. Er zijn vele honderdduizenden kleine planeten. De allergrootste hebben diameters van enkele honderden kilometers, maar het grootste deel van de gecatalogiseerde planetoïden heeft afmetingen van slechts enkele kilometers. De planetoïde (12151) Oranje Nassau is geen uitzondering. Hij lijkt ongeveer vijf kilometer groot te zijn, maar dat kan ook wel een paar kilometer meer of minder zijn. Hij beweegt bijna tweeëneenhalf keer verder van de zon dan de aarde, en hij doet drie jaar en negen maanden over een omloop om de zon. Hij bevindt zich op dit moment in het sterrenbeeld Steenbok, maar is met een helderheid van 18,8 magnituden slechts met een krachtige astronomische telescoop te zien.
Bij hun ontdekking krijgen planetoïden een voorlopige aanduiding. Wanneer er voldoende plaatsbepalingen aan de hemel zijn en hun baan door het zonnestelsel nauwkeurig is vastgesteld, krijgen ze een definitief nummer. Een speciale commissie van de Internationale Astronomische Unie kan dan ook een officiële naam toekennen, vaak op voordracht van de oorspronkelijke ontdekker van het object. De naam ‘Oranje-Nassau’ is door deze commissie aan planetoïde 12151 toegekend op voordracht van Dr. Ingrid van Houten-Groeneveld, als emerita verbonden aan de Leidse Sterrewacht. De kleine planeet (12151) Oranje- Nassau is al op 25 maart 1971 ontdekt door C.J. van Houten, I. van Houten-Groeneveld en T. Gehrels als object 1220 T-1 op fotografische platen die zij op de Amerikaanse sterrenwacht van Mount Palomar hadden opgenomen. Het duurde echter meer dan dertig jaar voor zijn baan voldoende goed bekend was.
Prins Willem zal nooit vermoed hebben dat zijn naam nog eens aan een hemellichaam verbonden zou worden. Wellicht vernam hij tijdens zijn leven iets over de revolutionaire theorie van Copernicus (1473-1543), die niet de aarde maar de zon in het middelpunt van het planetenstelsel plaatste. Maar de bewegingswetten van de planeten moesten bij zijn dood nog door Kepler (1571-1630) worden afgeleid. En het zou nog eeuwen duren voordat de eerste planetöide (1) Ceres in 1801 werd ontdekt.
Citatie:
(12151) Oranje-Nassau = 1220 T-1
Discovered 1971 Mar. 25 by C. J. van Houten and I. van Houten-Groeneveld on Palomar Schmidt plates taken by T. Gehrels.
Willem I, Prince van Oranje-Nassau (1533-1584), led the Netherlands provinces in their war of liberation against Spain during 1568-1648. "The Father of the Fatherland" was assassinated and is entombed in the Nieuwe Kerk in Delft. The Dutch national anthem, the Wilhelmus, was written in his honor.
De nieuwe landsheer, koning Filips II, nam Oranje in 1555 op in de Raad van State. Bij zijn vertrek naar Spanje in 1559 benoemde hij hem tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. In de Raad van State oefende Oranje oppositie uit met als voornaamste medestanders de graven Egmond en Hoorne. Aanvankelijk wilden zij vooral meer invloed van de Nederlandse hoge adel die werd overvleugeld door Filips' ambtenaren. Ook maakte Oranje zich zorgen over de kettervervolging in de Nederlanden. In 1564 stelde de Raad door zijn toedoen een verzoek aan Filips II op waarin om opschorting of verzachting van de ketterplakkaten werd gevraagd. Een politieke uitspraak van Willem van Oranje was toen: Ik kan niet goedkeuren dat vorsten over het geweten van hun onderdanen willen heersen en hen de vrijheid van geloof en godsdienst ontnemen.
Filips hield echter vast aan de harde lijn. In 1566 woedde de Beeldenstorm, waarop Filips een strafexpeditie naar de Nederlanden stuurde onder leiding van de Hertog van Alva. Loyale oppositie was onmogelijk geworden en Willem van Oranje vluchtte in april 1567 uit naar Dillenburg waar hij een gewapende opstand voorbereidde. Zijn Nederlandse goederen werden verbeurd verklaard.
In 1568 deed Oranje enkele mislukte invallen (slag bij Heiligerlee). In 1572 trok hij opnieuw de Nederlanden binnen. Tegelijkertijd veroverden de watergeuzen een groot aantal Hollandse steden. Oranje vestigde zich nu in Holland en ging in 1573 tot het calvinisme over. Holland en Zeeland stonden onder zijn controle. Zijn ideaal werd de stichting van een onafhankelijke staat van alle Nederlandse gewesten waarin katholieken en protestanten elkaar zouden verdragen. In 1576 kwam de Pacificatie van Gent tot stand, waarbij de overige gewesten zich met Oranje, Holland en Zeeland verzoenden. Oranje werd nu de feitelijke regeringsleider van de Nederlanden, naast de landvoogden don Juan (1576-1578) en Parma (1578-1592).
Landvoogd en koning verzetten zich echter tegen de pacificatie (die het calvinisme in Holland en Zeeland de overhand liet) en probeerden met politieke en militaire middelen het land onder
controle te krijgen. In 1579 kwam de Unie van Utrecht tot stand, waarbij een beperkter aantal gewesten zich aaneensloot om de opstand gezamenlijk ter hand te nemen. Oranje verhinderde dat
de Unie een calvinistische theocratie werd.
Willem van Oranje was een optimist die bijna iedereen voor zich wist in te nemen. Zijn bijnaam 'de Zwijger' kreeg hij omdat hij nooit al zijn bedoelingen uitsprak.
Oranje trouwde viermaal: met Anna van Buren (1551), Anna van Saksen (1561), Charlotte van Bourbon (1575) en Louise van Coligny (1583).
De lijfspreuk van de prins was Je maintiendrai (Ik zal handhaven). Aan het eind van zijn leven breidde de prins deze uit: Je maintiendrai l'honneur, la foy, la loi de
Dieu, du Roy, de mes amis et moy (Ik zal de eer, het geloof en de wet van God, van de koning, van mijn vrienden en mij handhaven).
Tekst: Carl Koppeschaar / NOVA / Wikipedia.
Standbeeld van Willem van Oranje in Den Haag. Bron: Ellywa/Wikipedia.
MEER INFORMATIE
Willem van Oranje:
In de media:
Algemeen over planetoïden:
Eerder nieuws over naamgeving van planetoïden op Astronet:
