Astronomische Persberichtendienst
23 november 1998
RUDY WIJNANDS KRIJGT ANDREAS BONN MEDAILLE VOOR PULSARONDERZOEK
Drs Rudy Wijnands (26), astronoom bij het Sterrenkundig Instituut "Anton
Pannekoek" van de Universiteit van Amsterdam ontvangt op 27 november a.s.
de Andreas Bonn Medaille van het Genootschap ter Bevordering van Natuur-,
Genees- en Heelkunde.
De Andreas Bonn medaille wordt eens in de vijf jaar uitgereikt aan een
jeugdige onderzoeker, die zich heeft onderscheiden in wetenschappelijk
onderzoek voorafgaande aan de promotie. Rudy Wijnands heeft in het
afgelopen jaar als eerste een milliseconde röntgenpulsar ontdekt. Naar
milliseconde röntgenpulsars is al twintig jaar lang intensief door
astronomen over de hele wereld gezocht. Volgens de theorie vormen zij een
essentiele schakel in de evolutie van een neutronenster naar een
milliseconde radiopulsar. Dankzij Rudy Wijnands weten we nu dat ze ook echt
bestaan. Hij hoopt volgend jaar te promoveren.
Milliseconde röntgenpulsars
Pulsars zijn de restanten van uit elkaar geknalde sterren, supernova's,
waarvan de kern instort tot een zeer compacte bol niet groter dan enkele
tientallen kilometers, maar met een massa vergelijkbaar met onze zon. Omdat
deze bollen voornamelijk uit neutronen bestaan worden ze neutronensterren
genoemd. Als deze
neutronensterren een sterk magneetveld hebben en snel roteren zenden ze, als
een vuurtoren, aan de magnetische polen een bundel straling uit. Ligt de
aarde in de baan van deze bundels dan spreken we van een pulsar. Zwiepen de
bundels honderd tot duizend keer per seconde langs de aarde, dan spreken
wij van milliseconde pulsars.
Volgens de theorie ontstaan milliseconde radiopulsars uit dubbelstersystemen, waarbij
materie van de ene ster al spiraliserend op het oppervlakte van een
neutronenster valt. De materie wordt daarbij zo sterk verhit dat daarbij
röntgenstraling vrijkomt. De invallende materie zal de pulsar steeds
sneller laten roteren, net zoals een zweep bij een tol. Als dit proces ten
einde loopt en de neutronenster voldoende snel roteert, gaat hij
radiostraling uitzenden. Er zijn diverse radiopulsars gevonden zonder
begeleider. Dit zou kunnen betekenen dat de begeleider volledig is
opgeslokt of dat de radiostraling zo intens was dat de begeleider geheel is
verdampt. Volgens de theorie zouden dan in de eerdere röntgendubbelsterfase
ook röntgenpulsen zichtbaar moeten zijn. De waarneming van Rudy Wijnands
heeft nu deze theorie bevestigd.
Het Genootschap ter Bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde
Het Genootschap ter Bevordering van Natuur-, Genees- en Heelkunde is een
van de oudste wetenschappelijke verenigingen in Nederland, opgericht in
1790 door chirurgijn Andreas Bonn. Het Genootschap kent drie secties, de
sectie wiskunde en exacte wetenschappen, de sectie biologische
wetenschappen met inbegrip van de niet klinische wetenschappen en de sectie
klinische wetenschappen. De Andreas Bonn medaille wordt per sectie eens in
de vijf jaar uitgereikt. Daarnaast kent het Genootschap per sectie nog
andere medailles toe aan onderzoekers die zich verdienstelijk hebben
gemaakt voor de wetenschap. In het verleden werden medailles toegekend aan
geleerden zoals Albert Einstein, Frits Zernike en andere
Nobelprijswinnaars, altijd voordat zij de laatste prijs kregen.
Terug naar ASTRONET's home page