Nieuw boekje over oude sterrenkaarten

Celestial Maps, from Bayer to Jamieson door Henk Bril


Astronet, 25 augustus 2014

Soms worden er boekjes uitgegeven die je hart sneller doen kloppen. Dat overkwam mij tijdens het lezen van indleiding door de auetur. Die doet daarin uit de doeken hoe hij als vijftienjarige tot zijn hobby kwam en hoe hij gaandeweg zijn verzameling heeft uitgebreid. Heel herkenbaar! Toen ik het boekje vervolgens begon door te bladeren, dacht ik: "Hier kan geen e-reader of internet tegenop!"

Ik heb het over Celestial Maps, dat is geschreven en samengesteld door de Nederlandse amateurastronoom Henk Bril. Een paperback van 60 pagina's, dat waar mogelijk in full colour (delen van) historische sterrenkaarten toont die sinds 1977 door Bril zijn verzameld. Johann Bayer, John Flamsteed, Jean Fortin, Johann Elert Bode, Christian Friedrich Goldbach, Alexander Jamieson, George Matthias Seutter, Pieter Gabry, Charles Messier, Franciso António Ciera en Custödio Gomes Villas-Boas: bekende én minder bekende uranografen (hemelcartografen) komen erin aan bod. Een enkele sterrenkaart heb ik ook zelf in mijn bezit. De Uranographia van Johan Elert Bode's (1801) heb ikbijvoorbeeld vaak gebruikt om vrienden en kennissen ' aan de hemel' te plaatsen. Op een fotokopie van de kaart immiteerde ik op een 'lege' plek aan de hemel de stijl van Bode, en deed het resultaat ingelijst cadeau aan de jarige of jubilaris. En ja, en dan kom je op pagina 40 van het boek een mysterieuze kaart met een kat erop tegen. Bril schrijft erbij dat het sterrenbeeld Felis (kat) in 1799 door Lalande aan de hemel werd geplaatst. Dat was een practical joke. Lalande schreef: "Ik hou erg van deze dieren. De sterrenhemel heeft me genoeg uitgeput. Laat me nu wat plezier hebben." Bril is het daar roerend mee eens. En als je zijn boekwerkje hélemaal uitleest, begrijp je waarom. Zijn allerlaatste noot, in een bescheiden lettertype, luidt: Page 40: "I love my cat Pluis! very much. Let me now have some fun as well.. Facebook-vrienden van Henk Bril weten het. Niet zelden zijn foto's van Pluis! onder zijn account te vinden.

Henk Bril kreeg in 2005 van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (KNVWS) de prestigieuze Dr. J. van der Bilt prijs. Het bescheiden prijzengeld werd goed door hem besteed. Het stelde hem in staat de Planisphaerium Coeleste (circa 1745) van Georg Matthias Seutter aan te schaffen. Die kaart is eveneens in het prachtige boekje afgebeeld!

Het in het Engels geschreven Celestial Maps, from Bayer to Jamieson (ISBN 978-90-822054-0-4) is te bestellen via Uitgeverij Blurb. Het is daar te bestellen voor 27,70 euro exclusief verzendkosten. Het is goedkoper te verkrijgen via de auteur zelf. Dan kost het 22,55 euro exclusief verzendkosten. Neem daartoe contact op met Henk Bril via een van zijn (foto)websites: www.pbase.com/henkbril of Astrobril.

Carl Koppeschaar

Meer weten?


Terug naar ASTRONET's home page